Het Landschapsobservatorium is een vindplaats waar gegevens over het landschap en de ontwikkelingen ervan worden weergegeven. Deze informatie stelt het observatorium beschikbaar aan bewoners, deskundigen, beleidsmakers en politieke beslissers. Daarmee wil het Landschapsobservatorium bewustzijn van omgevingskwaliteit en landschap van bewoners en overheden bevorderen en hen helpen om (beleids)vragen hierover te verwoorden.
De grootste taak van het Landschapsobservatorium bestaat uit een objectieve beschrijving van de landschappelijke waarden en het signaleren van veranderingen daarin. Dit betreft niet alleen het monitoren van het landschap zelf, maar ook het volgen van de hiermee verbonden (beleids)activiteiten en signalen uit de samenleving. De op onafhankelijke waarnemingen gebaseerde informatie draagt het observatorium weer uit naar mensen en organisaties, beleidsmakers en politieke beslissers.
LandschappenNL
LandschappenNL heeft het initiatief genomen in Nederland een dergelijk observatorium op te richten om twee redenen. Landschap krijgt in beleid slechts zeer beperkt aandacht. Daarnaast is de geringe hoeveelheid middelen die beschikbaar is voor de bescherming en gerichte ontwikkeling van landschapskwaliteit een zorgpunt.
Relatie Europese Landschapsconventie
Het observatorium komt voort uit de Europese Landschapsconventie1 (ELC), ook wel bekend als de Conventie van Florence (2000). Deze conventie is een verdrag van de Raad van Europa en in 2005 door Nederland ondertekend2 en geratificeerd. Bij de uitwerking van het landschapsobservatorium is daarom uitgegaan van de principes van de ELC. Zo wordt de definitie voor landschap van de conventie gehanteerd: ‘een gebied, zoals dat door mensen wordt waargenomen, waarvan het karakter bepaald wordt door natuurlijke en/of menselijke factoren en de interactie daartussen’.
De ELC onderkent de grote culturele en identiteitsbepalende waarde van landschap, als ook de grote waarde voor economie (bijvoorbeeld toerisme), welzijn, kwaliteit van leven, ecologie, milieu en op sociaal vlak. De conventie strekt zich uit tot alle landschappen: van parels tot gewone landschappen. De ELC zet daarnaast in op een grote betrokkenheid van burgers bij het formuleren en uitvoeren van beleid.
Verplichtingen Europese Landschapsconventie
Met de ondertekening van de conventie is ook Nederland verplicht het begrip "landschappen" in wetgeving te erkennen als essentieel onderdeel van de omgeving van mensen. Op alle bestuurlijk niveaus moet landschapsbeleid geformuleerd en geïmplementeerd, waarbij het beleid gericht is op bescherming, beheer en ontwikkeling. Dit moet in samenspraak met de bevolking, dus moeten er procedures ingesteld zijn voor de participatie van de bevolking, en van lokale en regionale overheden. Vervolgens kunnen en moeten alle overheden "Landschap" integreren in het beleid van ruimtelijke ordening, stedenbouw en het cultureel, milieu-, landbouw-, sociaal en economisch beleid, evenals in andere beleidsdomeinen die direct of indirect invloed hebben op het landschap.